Николй Шупуççынни хресчен çемйинче ÿснĕ, Чĕмпĕрти чăваш шкулĕнче вĕренме пуçланăскере ăна ытти ачасемпе пĕрле революци юхăмне хутшăннăшăн кăларса янă. Çапах та учитель пулма вĕренсе пĕтерет. Революци хыççăн писательсен союзне ертет, тĕпчев институчĕн директорĕ пулса ĕçлет… Тĕплĕнрех →
Итлĕр-ха, итлĕр-ха, пурăнакансем,
Уçăр-ха куçăрсене, халăхсем!
Сĕм вăрмана кам-ши çав янратать,
Кам-ши хунарпа ăна çутатать?
Константин Иванов Ĕпхÿ кĕпĕрнинче çуралса ÿснĕ. Чĕмпĕрти шкултан кăларса ярсан Иван Яковлев чĕннипе тĕрлĕрен куçару ĕçне хутшăнать, унтан учителе вĕренсе тухать. Çамрăкла вилнĕ поэт чăвашла литературăн чи паллă “Нарспи” поэмипе литература историне çырăнса юлать… Тĕплĕнрех →
• Юм
• Хăй пурнăçне юриех татни (Суицид)
Юмах юпа тăрринче,
Хам урхамах çийĕнче.
Вĕçсе-вĕçсс пытăм та,
Килтĕм тухрăм çакăнта.
Тайăр Тимкки (1889-1901) ача чухнех тăлăха юлнăскер, пуп патĕнче тарçăра тăрса ÿснĕ. Чĕмпĕрти чăваш шкулĕнче вĕреннĕ. Революци юхăмне хастаррăн хутшăннă пропагандиста Çĕпĕрте ссылкă курма та тивнĕ… Тĕплĕнрех →
Халăх куçĕ умĕнче
Çук çынсемшĕн вилетпĕр.
Сыв пул ĕнтĕ, çут тĕнче,
Юлашкине паратпăр.
Йĕри-тавра халăхсем
Пире курсан хĕрхенчĕç.
Анчах вăйлă улпутсем:
– Çакăр! – тесе кăшкăрчĕç.
• Тем те пĕре пуççапма вĕрентни
Çу уйăхĕпе çĕртме пуçламăшĕнче ака ĕçĕ вĕçленсен ял халăхĕ вăхăтлăха йывăр ĕçрен пушанать. Пур çĕрте те ерминккесем, тăнăçем, кушарсемпе пухусем кĕрлеççĕ, ака туйсем çитсе килеççĕ. Çав хаваслă кану-савăну умĕн чÿк йăли тухса пырать. Пухăсем, тапăсем, кушарсем пуçланиччен ял-йыш касăпа, урампа, ялпа çĕр, çил, шыв, вут чÿкĕсем туса ирттерет. Кил-йыш тата ял-йыш чÿкĕсенче калакан сăмахсем (кĕлĕ, пил, пехил, калмăк, чĕлхе) пĕр-пĕринчен турăсемпе ырăсен ячĕсене ылмаштарнипе, вырăнти хăватсене (Валем хуçа, Сурăм ырри, Яклакара выртан тата ытти те) мала кăларса асăннипе уйрăлса тăраççĕ. Паллах, уй чÿкĕ вут чÿкĕнчен, шыв чÿкĕ пĕлĕт чÿкĕнчен йĕркипе те, сăмахлăхĕпе те хăйсене евĕрлĕ.
Малаллине вулас
• Мире хисеп-леменни • Вăрçма чĕнниПурнăçра пулать темтепĕр
Тĕленсе пĕтерейми.
Çавăнпа та халь этем-тĕр
Пулчĕ нимĕн тĕлĕнми.
Сывлăшра çынсем вĕçеççĕ,
Шыв айпе çÿреç вĕсем.
Чирсене те халь çĕнеççĕ
Пирĕн паттăр тухтăрсем.Малаллине вулас
• Суя тĕнТĕн ĕненĕвĕ — халăх ăс-тăнĕпе ăнкарулăхĕн паллă енĕ. Вăл этемрен хăйĕнчен килмен хăватсене шаннипе-хăранипе çыхăннă. Чăваш сартăшĕ çут тĕнчепе çут çанталăка тытса тăракан аслă вăйсене хисеплеме ыйтать. Ытти тĕнсем пекех вал виçĕ пысăк пайран тăрать: тĕнче тытăмĕ çинчен вĕрентни (мифологи), ăрăмлă йăла (магилле ĕç-пуç), ĕненÿ туйăмĕ. Чăваш тĕнĕн философийĕ идеализмпа та, реализмпа та тачă çыхăннă. Философи вĕрентĕвĕнчен вăл киреметре туса ирттерекен йăла йĕркипе кăна уйрăлса тăрать, ытти йăлтах — пурнăçран илнĕ чăнлăх. Тен, киреметре выльăх пусса халăхпа пĕрле апатланнă (пĕрлĕх апачĕ) ăрăмлăхĕнчен ытларах выçă-тутă пурăнакан, халран кайнă çынсене вăй пама тунă йăла-тăр! Малаллине вулас
Пĕрремĕш Пайĕ | Пĕрремĕш Сыпăк | Иккĕмĕш Сыпăк | Виççĕмĕш Сыпăк | Тăваттăмĕш Сыпăк | Иккĕмĕш Пайĕ | Пĕрремĕш Сыпăк | Иккĕмĕш Сыпăк | Виççĕмĕш Сыпăк | Тăваттăмĕш Сыпăк
Вăрăм сăрка юсавне юсăр лайăх тееççĕ.
Хĕр чухнехи пурнăçа — хăналăха тееççĕ.
—Ашмарин. Чăваш сăмахĕсен кĕнеки. V том
Святослав Всеволодович пÿлĕмре пĕчченех. Кĕмĕл пĕрчĕсемпе укаланнă çÿçне сылтăм аллинчи тÿрипе ачашласа чÿрече патне пычĕ. Пĕр-икĕ эрне каялла çеç çутă симĕс сăрпа йăлкăшакан йывăç çулçисем сархайма пуçланă, паян акă вут-хĕм сирпĕтсе тăраканнисем те курăнкалаççĕ: часах шартлама сивĕсем килсе шартлаттарасси те куç умĕнчех. Юрать-ха кĕрхи çил кахалланса ĕшнере выртать, унсăрăн çав вĕлтĕрти çулçăсем сарă çумăр ташшинче киленнĕ пулĕччĕç.Малаллине вулас
